Vertigo, kişinin çevresinin ya da kendisinin dönüyormuş gibi hissettiği, denge sistemini etkileyen bir rahatsızlıktır. Bu durum genellikle iç kulaktaki denge organlarından kaynaklanır ve yaşam kalitesini belirgin şekilde düşürebilir. Odyologlar tarafından yapılan denge değerlendirmeleri, vertigonun nedenini anlamada ve doğru tedavi planını oluşturmada büyük önem taşır.
1. Değerlendirme ve Denge Analizi
Odyo- Vestibüler muayene öncesinde mutlaka hastanın baş dönmesinin süresi, tetikleyici hareketleri ve eşlik eden semptomları (bulantı, kulak çınlaması, işitme kaybı, dengesizlik) sorgulanır.
Gerekli durumlarda videonistagmografi (VNG), pozisyonel testler ve diğer denge ölçüm testleri uygulanarak baş dönmesinin kaynağı tespit edilir.
Bu değerlendirme, vertigonun gerçekten denge organından mı yoksa başka bir sistemden mi kaynaklandığını ortaya koyar.
2. Tanının Belirlenmesi
Vertigo çoğunlukla iç kulakla ilişkilidir. Odyologlar tarafından en sık değerlendirilen nedenler:
- BPPV (Benign Paroksismal Pozisyonel Vertigo): Baş hareketleriyle artan, kısa süreli dönme hissi.
- Vestibüler Hipofonksiyon: Denge organının yeterli çalışmaması.
- Meniere Hastalığı: Kulakta dolgunluk, çınlama ve işitme dalgalanmalarıyla seyreden durum. Ciddi baş dönmesi atakları oluşturur.
- Vestibüler Migren: Baş ağrısı olmadan bile görülebilen dengesizlik/ baş dönmesi atakları.
Tanının doğru konması, etkili tedavinin en önemli adımıdır.
3. Pozisyon Manevraları (BPPV Tedavisi)
BPPV hastalarında iç kulakta yerinden oynamış denge kristalleri, özel baş ve gövde hareketleriyle yerine oturtulur.
Odyolog tarafından uygulanan Epley, Semont veya Lempert, BBQ gibi çeşitli manevralar ile çoğu hastada baş dönmesini tek seansta ortadan kaldırabilir.
Bu işlemler ağrısızdır, anestezi veya ilaç gerektirmez.
4. Denge Rehabilitasyonu (Vestibüler Rehabilitasyon)
Denge organında kalıcı zayıflık bulunan hastalarda kişiye özel denge egzersizleri planlanır. Bu egzersizler beynin denge merkezini yeniden eğitir ve baş dönmesi hissini azaltır. Odyolog rehberliğinde yapılan rehabilitasyon;
- Göz ve baş koordinasyonunu geliştirir,
- Denge kaybını azaltır,
- Günlük yaşam aktivitelerine dönüşü hızlandırır.
5. İşitme ve Denge Takibi
Vertigo hastalarının çoğunda işitme dalgalanmaları da görülebilir.
Odyologlar, belirli aralıklarla işitme testi (odyometri) ve denge ölçümleri yaparak bu değişimleri izler.
Ayrıca tedaviye verilen yanıt da bu objektif testlerle değerlendirilir.
6. Yaşam Tarzı Düzenlemeleri
Vertigo ataklarının tekrarlamaması için bazı alışkanlık değişiklikleri önerilir:
- Ani baş hareketlerinden kaçının (Her durumda dağil, özellikle BPPV hastaları).
- Düzenli uyuyun, yeterli su için (Vestibüler migren gibi patolojiler) .
- Fazla tuz, kafein ve alkolden uzak durun (Meniere Hastalığı).
- Sigara kullanmayın (Tüm olgular).
- Egzersiz ve yürüyüşlerle denge sisteminizi aktif tutun (Tüm olgular).
7. Takip ve Kontrol
Tedavi sonrasında hastalar genellikle 1–2 hafta aralıklarla kontrol edilir. Odyolog, manevra veya rehabilitasyonun etkinliğini değerlendirir ve gerekirse egzersiz programını günceller. Vertigo çoğu zaman doğru tanı ve düzenli takip ile tamamen kontrol altına alınabilir.
Vertigo tedavisinde odyologların rolü, yalnızca denge testlerini yapmakla sınırlı değildir. Amaç, iç kulak fonksiyonlarını yeniden dengelemek, baş dönmesi hissini ortadan kaldırmak ve hastanın günlük yaşamına güvenle dönmesini ve katılımını sağlamaktır.