Baş Dönmesi ve Dengesizlik Hissine Ne İyi Gelir?

Baş dönmesi ve dengesizlik hissine iyi gelen yöntemler, altta yatan nedene göre değişiklik gösterir. Yeterli sıvı tüketimi, düzenli uyku ve stres yönetimi günlük yaşamda şikayetlerin hafiflemesine katkı sağlar. Ayrıca ani baş hareketlerinden kaçınmak da önemlidir.

Vestibüler rehabilitasyon egzersizleri, iç kulak kaynaklı denge sorunlarının kontrolünde etkilidir. Bu egzersizler beyin ile denge organları arasındaki uyumu artırır ve baş dönmesi şikayetlerini azaltır. Düzenli uygulandığında kalıcı iyileşme sağlayabilir.

Baş dönmesi yaşayan bireyler, kafein ve alkol tüketimini sınırlandırarak semptomlarını kontrol altına alabilir. Tuz kısıtlaması özellikle Meniere hastalığı olan kişilerde fayda sağlar. Beslenme düzeni denge sorunlarının yönetiminde destekleyici bir rol oynar.

İlaç tedavisi, şiddetli baş dönmesi ataklarında semptomları hafifletmek amacıyla uygulanabilir. Ancak uzun süreli çözüm için altta yatan hastalığın tedavi edilmesi gerekir. Düzenli doktor kontrolü ve kişiye özel tedavi planı, baş dönmesinin tekrarını önlemede etkilidir.

Baş Dönmesi ve Dengesizlik Hissinin Yaygın Nedenleri Nelerdir?

Baş dönmesi ve dengesizlik hissi , insan vücudunun özellikle de iç kulak, görme ve kas-iskelet sistemi gibi farklı bileşenlerinin birbiriyle eşgüdüm içinde çalışamamasından kaynaklanır. Ancak bu basit gibi görünen tarifin ardında pek çok ayrıntı ve farklı tetikleyici yatabilir. Örneğin;

1. İç kulakta yer alan kristaller (otolitler), başımızı hareket ettirdiğimizde beyne konum ve hareket bilgisi gönderir. Benign Paroksismal Pozisyonel Vertigo (BPPV) dediğimiz durum ise bu kristallerin yerinden oynamasıyla ortaya çıkar. Sanki bir çantada unuttuğumuz minik bir topun sürekli gezerek alt üst olması gibi… Yerinden kopan bu kalsiyum kristalleri, iç kulağın denge kanalında gezinerek baş dönmesi ataklarına neden olur.
2. Meniere hastalığında ise iç kulaktaki endolenf sıvısının miktarı artmakta olup buna bağlı kafa içi basınç oluşturmaktadır.  Bu durum hem baş dönmesine hem de işitme kaybı ve kulak çınlaması gibi semptomlara yol açar. Vestibüler nörit veya labirentit gibi iltihaplanmalar ise iç kulak sinirlerini etkileyerek şiddetli baş dönmesi, mide bulantısı ve bazı durumlar da işitme kaybını  tetikler.
3. Vestibüler Migren dendiğinde akla genelde yoğun bir baş ağrısı gelir. Oysa bazı migren tiplerinde, özellikle vestibüler migrende, baş ağrısı olmaksızın da şiddetli baş dönmesi atakları görülebilir. Düşünün ki beyninizin santral “alarm” sistemi fazladan hassaslaşmış, en ufak tetikleyiciye adeta abartılı bir yanıt veriyor. Sonuç? Tekrarlayan ataklar, görsel dalgalanmalar, mide bulantıları ve dengesizlik hissi… Bu durum ışığa ya da sese duyarlılığın arttığı klasik migren ataklarına da eşlik edebileceği için oldukça can sıkıcı olabilir.

Psikolojik etkenler de baş dönmesi ve dengesizlikte önemli bir yer tutar. Stresli olduğumuzda kaslarımız istemsiz şekilde gerilir, solunum hızımız artar, hatta bazen “hiperventilasyon” dediğimiz aşırı hızlı nefes alma durumu bile gelişebilir. Böyle zamanlarda beynimiz yeterince oksijenlenemeyebilir ve ve kafa içi basıncın artmasına bağlı baş dönmesi dengesizlik halini oluşturabilir.. Bu tablo “panik atak” sırasında iyice belirgin hâle gelir. Kimi zaman da vücut, kendisini sürekli “savaş ya da kaç” modunda tutan anksiyeteye cevap olarak denge sistemini de sekteye uğratabilir. Sonuçta iç kulak sistemimiz ve otonom sinir sistemimiz birbirine çok yakından bağlıdır.

Kan basıncının ani düşüşleri, beyne giden kan miktarını azaltır ve bu da hemen baş dönmesiyle sonuçlanır. Özellikle ani ayağa kalkınca göz kararması ve hafif sersemlik hissi, bu durumun en yaygın şeklidir. Benzer şekilde kalp ritim bozuklukları, kalp kapak hastalıkları ya da pompalama kapasitesini düşüren durumlar da beyni yeterince kanla besleyemeyebilir. Kansızlık (anemi) hâlinde de vücuda yeterince oksijen taşınmadığı için zayıflık, çabuk yorulma ve beraberinde dengesizlik hissi baş gösterebilir.

Basit soğuk algınlığı, grip ya da çeşitli viral enfeksiyonlar bile bazen iç kulak yapılarında küçük ölçüde tahrişe neden olarak geçici baş dönmesi yapabilir. Bu durum “ayakta atlatılan” bir hastalık olsa da kısa süreli dengesizlik hissi yaratabilir. Bazende enfeksiyonlardan bir süre sonra akut baş dönmesiyle kendini gösteren Vestibüler Nörit tablosuna dönüşebilir.

İlerleyen yaşla birlikte hem kulak içi reseptörlerimiz hem de görsel ve dokunsal geri bildirim mekanizmalarımız zayıflar. Vücut, adeta üç ayaklı bir sehpa gibi birkaç farklı duyu kaynağından gelen bilgiyi aynı anda kullanarak dengede kalır. Bu ayaklardan biri zayıfladığında—göz, kulak veya kas-iskelet sistemi—denge mekanizması “zorlu bir puzzle”ı tamamlamakta zorlanmaya başlar. Bu yüzden ileri yaştaki bireylerde baş dönmesi şikâyetleri daha sık görülür. (Presbivestibüli)

Kan şekeri düşüklüğü (hipoglisemi), tiroit bozuklukları veya geçici beyin damar yetmezlikleri (örneğin beyne giden damarların daralması) gibi metabolik ve damar temelli hastalıklar da baş dönmesi ve dengesizlik hissini tetikleyebilir. Vücut “benzin” ya da “oksijen” açısından zorlanmaya başladığında, ilk tepkilerden biri zihinsel bulanıklık ve baş dönmesidir.

İlaçlar, Baş Dönmesi ve Dengesizlik Hisse Nasıl Yardımcı Olabilir?

Tedavi söz konusu olduğunda, ilaçlar genellikle semptomları hafifletmek veya altta yatan sorunu doğrudan hedef almak için kullanılır. Örneğin baş dönmesi şikâyetiniz iç kulak kristallerinin yer değiştirmesi (BPPV) kaynaklı ise ilaç tedavisinden önce manevra ve egzersizler önerilir. Ancak Meniere hastalığı gibi iç kulaktaki sıvı basıncının düzensizliğiyle ilgili durumlarda ya da başka nedenlerde ilaçlar devreye girebilir.

Antihistaminikler ve Vestibüler Baskılayıcılar

• Betahistin, dimenhidrinat (Dramamine) veya meklizin (meclizine) gibi ilaçlar, iç kulaktan beyne giden sinyalleri bir nebze yatıştırarak baş dönmesini hafifletebilir. Bu ilaçlar sıklıkla “motion sickness” dediğimiz hareket hastalığında da kullanılır. Yan etki olarak hafif uyku hâli görülebilir ama daha yoğun semptomlar yaşayan kişiler için rahatlatıcı olabilir.

Benzodiazepinler

• Benzodiazepin grubu ilaçlar—örneğin diazepam—”akut” dönemde şiddetli baş dönmesini bastırmak için devreye girebilir. Beyindeki sinir hücrelerinin ileti hızını düşürerek sakinleştirici bir etki yaratırlar. Fakat bu grubun bağımlılık riski ve uyuşukluk yapıcı etkisi nedeniyle uzun süreli kullanım önerilmez.

Antikolinerjikler (Skopolamin vb.)

• Skopolamin gibi antikolinerjikler, deniz tutması benzeri hareket hastalıklarında sıklıkla kullanılır. Bu ilaçlar, iç kulaktan gelen aşırı sinyalleri kısarak mide bulantısını azaltır. Ama yan etki olarak ağız kuruluğu ve bazen bulanık görme olabilir.

Diüretikler (Meniere Hastalığı için)

• Meniere hastalığının temelinde iç kulakta sıvı birikimi, basınç dengesizliği yer alır. Diüretikler (idrar söktürücüler), vücutta sıvı fazlalığını azaltarak kulaktaki basınç dengesini sağlamaya yardımcı olabilir. Yüksek tansiyon hastalarına da sıklıkla reçete edilen bu ilaçlar, baş dönmesi şiddetini düşürme potansiyeli taşır.

Kortikosteroidler

• Vestibüler nörit veya labyrinthitis gibi iç kulak ve sinir iltihaplanmalarında, şişmeyi ve iltihabı azaltarak dengeyi geri kazanmaya yardımcı olurlar. Kısa süreli yüksek doz kullanım sonrası azaltılarak kesilir.

Migren İlaçları

• Baş dönmesi şikâyetinin kökeninde vestibüler migren varsa, migreni baskılayıcı ilaçlar (örneğin beta-blokerlar, kalsiyum kanal blokörleri veya bazı antidepresanlar) uzun vadede atakları kontrol altına almakta kullanılabilir.

Ancak bu durumlarda kullanılacak ilaçlar ve dozları hekim tarafından planlanmalıdır. Rastgele kullanılmamalıdır.

Vestibüler Rehabilitasyon, Baş Dönmesi ve Dengesizlik Yönetiminde Nasıl  Rol Oynar?

Vestibüler rehabilitasyon terapisi (VRT)  baş dönmesi ve dengesizlik semptomlarını yönetmede en etkin yöntemdir.  İç kulağın beyinle kurduğu sinyal ağında bir sorun olduğunda, beyin bu bozuk sinyalleri uyumlu hâle getirmekte zorlanır. Kimi zaman beyin görsel ve dokunma (propriyoseptif) bilgileri daha çok kullanarak iç kulaktan alınamayan sinyalleri telafi etmek için kullanılan uygulamaların bütünüdür. Bu yeniden yapılandırma terapileri bireylerin denge bozukluklarıyla başa çıkmasını kolaylaştırırken, bir yandan da yeni düzene uyumu arttırarak adaptasyon sürecine büyük katkı sunar.

Denge bozukluğu yaşadığımızda, vücudumuz “düşmemek için”  çeşitli stratejiler geliştirmeye çalışır. Bazen istemsiz olarak postürümüz sertleşir, kaslarımız gerilir. Bu da aslında hareketlerimizi daha zor ve güvensiz hâle getirir. Vestibüler rehabilitasyon ile ilgilenen odyoloji uzmanları, hastanın özel ihtiyaçlarına göre farklı enstrümanlar kullanarak (denge tahtaları, yürüyüş bantları veya farklı yürüyüş zeminleri  gibi) hastaya özel egzersizler planlar ve uygular. Tedavi sürecinde zorluk dereceleri farklılaşır. Tedavi sürecinin devamında birey bu zorluklara uyum sağlar, kas hafızası gelişir ve düşme korkusu azalır.

Gaze stabilizasyon egzersizleri, özellikle başımızı sağa sola veya yukarı aşağı çevirirken görsel netliği korumayı amaçlar. Küçük bir örnek vermek gerekirse, uzaktaki bir noktaya bakarak başınızı yavaşça sağa sola çevirirsiniz. İlk başta baş dönmesi artabilir ama süreç içerisinde beyin bu hareketlere alışır ve görsel-vestibüler uyumu iyileştirir.

Kristallerin yerinden oynamasıyla oluşan BPPV’de özel baş hareketleriyle (kanalolit repozisyon manevraları)  kristallerin orijinal yuvasına dönmesi sağlanır. Manevraların uygulanması  birkaç dakika sürebilir ve bazen anlık baş dönmesi yaratır; ancak kristaller yerine oturduktan sonra günler, hatta bazen saatler içinde (BPPV varyantına bağlı) ciddi bir rahatlama hissedilebilir.

Stres ve gerginlikle ilişkili dengesizlik durumlarında, rahatlama teknikleri (örneğin progresif kas gevşetme, derin nefes egzersizleri) fizik tedavi seanslarına entegre edilebilir. Böylece hem vücut hem de zihin rahatlatılarak, denge sistemine binen “gerilim yükü” azaltılır.

Ev Çözümleri, Baş Dönmesi ve Dengesizlik Hisse Etkili Bir Şekilde Tedavi Edilebilir Mi?

“Evde kendi kendime neler yapabilirim?” sorusu, baş dönmesi çeken hemen herkesin aklına gelir. Özellikle semptomlar hafif seyrediyorsa veya aralıklı ataklar şeklinde çıkıp kayboluyorsa, bazı basit önlemlerle yaşam kalitesini arttırmak mümkün olabilir. Ancak unutmamak gerekir ki evde uygulanan yöntemler sadece destekleyicidir şiddetli veya sık tekrarlayan ataklarda mutlaka uzman görüşü almak  gerekir.

Dehidrasyon, baş dönmesinin en masum ama en sık nedenlerinden biridir. Gün içerisinde yeterince su içmeyi ihmal ettiğimizde, vücudumuzdaki kan hacmi düşer ve tansiyon dalgalanmaları yaşanabilir. Yaz aylarında ya da yoğun egzersiz sonrasında su kaybı arttıkça baş dönmesi veya hafif sersemlik hisleriyle daha çok karşılaşırız.

Kan şekeri hızlı şekilde düştüğünde ani baş dönmeleri yaşanabilir. Üç ana öğün arasında çok uzun saatler bırakmak yerine, ara öğünlerle kan şekerini dengede tutmak faydalı olabilir. Örneğin bir avuç kuruyemiş, bir dilim peynir veya taze meyve gibi sağlıklı atıştırmalıklar aniden gelen tatlı veya tuzlu krizlerini de önleyebilir.

Zencefil, mide bulantısı ve baş dönmesine iyi geldiği yıllardır bilinen bir bitkidir. Çay şeklinde ya da yemeklere eklenerek tüketilebilir. Elma sirkesi ve kişniş tohumu gibi seçenekler de halk arasında tansiyonu düzenlemeye yardımcı olabileceği düşüncesiyle kullanılır. Ancak bunların etkisi kişiden kişiye farklılık gösterir; genellikle destekleyici olarak değerlendirilmelidir.

Dengeniz bozulduğunda veya dünya etrafınızda dönmeye başladığında kendinizi fazla zorlamamak, bir süre uzanıp gözlerinizi kapatarak dinlenmek iyi gelir. Böylece beynin algı bombardımanı azalır, kulak ve göz arasında oluşan “karmaşık sinyal trafiği” bir nebze durulabilir.

Denge gerektiren yoga pozları (örneğin Dağ Duruşu, Ağaç Pozu) hafif baş dönmeniz varsa, derin ve kontrollü nefes eşliğinde yapılabilir. Ama aniden poz değiştirmemeye dikkat etmek gerekir. Ayrıca nefes egzersizleri, stres kaynaklı hiperventilasyonu azaltarak rahatlama sağlayabilir.

Aşırı kafein, alkol ve sigara kullanımı baş dönmesi ve dengesizliğe zemin hazırlayabilir. Özellikle çay, kahve ve enerji içeceklerindeki kafein miktarı yüksek olduğunda kalp atışı hızlanır, tansiyon dalgalanır ve vertigo atakları tetiklenebilir. Benzer şekilde alkol, kulaktaki sıvı dengesini bozabilir ve ertesi gün “vertigo benzeri” hislerle uyanmanıza sebep olabilir.

Hidrasyon, Baş Dönmesi ve Dengesizlik Hisse Nasıl Etkiler?

Su, vücudumuzun kimyasal reaksiyonlarından kan dolaşımına, vücut ısısını ayarlamadan besin taşınmasına kadar yüzlerce süreçte başrol oynar. Bir çiçeğin toprakta susuz kaldığında solmaya başlaması gibi, insan bedeni de susuz kaldığında alarm sinyalleri vermeye başlar. Bu sinyallerden biri de baş dönmesi ve dengesizlik hissidir.

Dehidrasyon durumunda, kan hacmi düşer ve tansiyon da buna bağlı olarak dalgalanabilir veya düşebilir. Özellikle ani hareketlerde beyin yeterince kanla beslenmez ve denge sorunları ortaya çıkar. Eğer susuzluk kronikleşmişse halsizlik, yorgunluk ve baş ağrısı da tabloya eklenir.

İç kulaktaki sıvılar, bedenin dengesini sağlamada kritik öneme sahiptir. Vücutta yeterince sıvı olmadığında bu sıvıların da hacmi ve kimyasal dengesi bozulabilir. Yetersiz hidrasyon, “salıncak” hissi yaratabilecek kadar denge mekanizmasını etkileyebilir.

Sodyum, potasyum ve magnezyum gibi elektrolitler dehidrasyon durumunda dengesizleşir. Kas ve sinir fonksiyonları için büyük önem taşıyan elektrolitler bozulduğunda, sinir iletileri aksar ve baş dönmesi hissi şiddetlenebilir.

Spor yaparken veya sıcak havada terledikçe kaybedilen su geri alınmazsa, özellikle ayakta durma veya hızlı hareket etme sırasında başınız dönebilir. Bu nedenle gün boyu düzenli su içmeyi alışkanlık hâline getirmek, basit ama etkili bir çözümdür. Özellikle sabah uyanınca bir bardak su içmek, kan dolaşımını canlandırmak açısından yararlıdır.

Baş Dönmesi ve Dengesizlik His İçin Hangi Doğal Çözümler Önerilir?

Doğal çözümler pek çok kişi için ilk başvurulan yöntemler arasındadır. Hem kolay uygulanabilir hem de görece daha az yan etkiye sahiptir. Ancak unutulmaması gereken nokta, bu çözümlerin tıpkı “destek kuvvet” gibi düşünülebileceğidir; altta yatan ciddi bir sağlık problemi varsa mutlaka tıbbi yardım ve ileri tetkik gerekebilir.

Zencefil çayı, mide bulantısı ve vertigo yakınmalarını hafifletme potansiyeliyle tanınır. Ayrıca anti-inflamatuar özellikleri sayesinde iç kulakta oluşabilecek hafif iltihabi durumları yatıştırmaya yardımcı olabilir. Ginkgo biloba ise beyindeki kan dolaşımını iyileştirdiğine dair araştırmalar bulunan bir bitkidir. Denge problemleri ve kulak çınlamasında destekleyici rol oynayabilir.

Stres veya anksiyeteye bağlı baş dönmelerinde, sakin bir ortamda gözler kapalı birkaç dakika boyunca derin nefes almak, bedeni ve zihni rahatlatır. Bu sürede kalp atışı ve nefes ritmi düzene girer, beyin oksijeni daha verimli kullanır.

Kafein, merkezi sinir sistemini uyarır; kalp atışı ve tansiyonda dalgalanmalara neden olabilir. Alkol ise kulaktaki sıvı dengesini bozabilir, vücudu susuz bırakabilir. Her iki madde de baş dönmesini artırabileceğinden tüketimini azaltmak fayda sağlar.

Özellikle B12 vitamini eksikliği, sinir sistemi problemlerine ve baş dönmesine zemin hazırlayabilir. Demir, magnezyum, potasyum gibi minerallerin eksikliği de benzer sorunlara yol açabilir. Gerekli kan tetkikleriyle eksiklik varsa giderilmesi, dengesizlik hissini azaltabilir.

Doğal çözümlerin asıl amacı, vücudun kendi kendini iyileştirme kapasitesini desteklemek ve semptomları hafifletmektir. Bu yöntemlerin etkisi kişiden kişiye değişebileceği için, kalıcı veya şiddetli problemlerde bir uzmana danışmak en sağlıklı yaklaşımdır.

Vestibüler Rehabilitasyon Terapisi (VRT) Nedir ve Baş Dönmesi ve Dengesizlik Hisse Nasıl Yardımcı Olur?

Vestibüler Rehabilitasyon Terapisi (VRT), iç kulağın beyne gönderdiği sinyallerle ilgili sorunları çözmeyi amaçlayan, oldukça özel bir tedavi yaklaşımıdır. İnsan beyni, bozuk veya eksik sinyalleri telafi etme becerisine sahiptir. İşte VRT, bu beceriyi tetikleyen ve hızlandıran egzersiz protokolleri içerir.

İç kulak her iki yanda beynimize sinyal gönderir. Eğer tek kulakta bir  zayıflık dediğimiz hipofonksiyon varsa, beyin diğer kulağın ve görsel-duyusal ipuçlarının yardımına daha ihtiyaç duyar. VRT, bu “telafi” sürecini güçlendirmek için baş ve göz hareketleriyle ilgili özel egzersizler uygular. Beyin, hipofonksiyon olan kulaktan gelen hatalı sinyalleri bastırmayı veya uyumlu hâle getirmeyi zamanla öğrenir.

Gaze stabilizasyonu, VRT’nin ayrılmaz bir parçasıdır. Ayrıca habituasyon dediğimiz “alıştırma” egzersizleriyle de tekrarlanan hareketlere karşı beyin ve vücut daha dirençli hâle gelir. Örneğin belirli bir baş hareketi baş dönmesini tetikliyorsa,  odyolog o hareketi hafifçe ve kontrollü biçimde tekrar tekrar yaptırarak toleransı arttırır. Beyin bu harekete alıştıkça baş dönmesi azalır.

Her bireyin dengesizlik nedeni, semptom şiddeti ve günlük hayattaki zorlukları farklıdır. Bu yüzden VRT programı her hastaya özel hazırlanır. Kimi bireyin  ana sorunu göz hareketlerindeki koordinasyonsuzluk iken, kiminde esas problem hızlı postür değişiklikleridir. Uzman klinisyen gereken testlerle sorunu tespit edip hedef odaklı egzersizleri uygular.

VRT sadece “atak anında rahatlama” değil uzun vadede yaşam kalitesini artırma potansiyeline sahiptir. Düzenli seanslar ve evde devam eden egzersizlerle kişi, gün içinde daha rahat hareket eder, spor yapmaktan veya sosyal aktivitelerden geri kalmaz. Düşme korkusunun azalmasıyla, kişinin özgüveni de artar. Bireysel bağımsızlığını geri kazanır.

Baş Dönmesi ve Dengesizlik Hissini Azaltmaya Yardımcı Özel Germe Egzersizleri Var mı?

Baş dönmesi denince ilk akla gelen egzersizler, genellikle iç kulak kristallerini yerine oturtmayı amaçlayan manevralar veya göz-baş hareketleridir. Ancak kas gerginliklerini, özellikle boyun bölgesindeki stres yükünü azaltmak da önemlidir. Boyun kasları gerildiğinde, kan akışı ve sinir iletimi olumsuz etkilenerek baş dönmesine zemin hazırlayabilir.

Omuzlarımızda ve boynumuzda biriken gerginlik, kimi zaman “başımı taşıyorum ama boynum çok katı” şeklinde tariflenir. Örneğin başı yavaşça sağa sola çevirirken derin nefes almak ve gerilmenin azaldığını hissetmek basit ama etkilidir. Omuzları yukarı kaldırıp bırakmak, daireler çizerek döndürmek de o bölgedeki kasları yumuşatır.

BPPV ataklarında uygulanan manevralar, germe egzersizi değildir, bu manevralar “kristal yerleştirme” için özel yöntemlerdir. Böylece hatalı sinyal üreten kulak tedavi edilir. Dolayısıyla  dengenin sağlanmasında çok spesifik bir yere sahiptir. Ev egzersizleri ise hastaların iyileşme süreçlerini hızlandırmak için tercih edilir.

Yaşam Tarzı Değişiklikleri, Baş Dönmesi ve Dengesizlik Belirtilerini Nasıl İyileştirebilir?

Baş dönmesi ve dengesizlik, bazen küçük ama etkili yaşam tarzı düzenlemeleriyle büyük ölçüde hafifleyebilir. Çünkü vücut, uyku düzeninden beslenmeye, aktivite seviyesinden strese kadar birçok faktörün etkileşiminde çalışır. Yaşam tarzı değişiklikleri ve düzenlemeleri özellikle Meniere, vestibüler migren ve PPPD hastaları için çok önemlidir.  Tetikleyicilerin azaltılması, atakları azaltacağı için  iç kulağın kendini iyileştirmesi içinde zaman kazandırır.

• Uyku: Beynimiz, uyku esnasında kendini adeta “sıfırlar” ve yeniler. Yetersiz ve kalitesiz uyku, ertesi gün algı ve denge süreçlerimizi olumsuz etkiler. Bu durum “sersem uyanmak” olarak tariflenebilecek hali daha da kötüleştirir. Düzenli bir uyku saati ve konforlu bir ortam, baş dönmesi ataklarını azaltmada önemli bir adımdır.
• Beslenme: Sağlıklı bir diyet, kan şekeri ve tansiyon düzeninin korunmasına yardımcı olur. Özellikle Meniere hastalığı gibi durumlarda tuz kısıtlaması, iç kulaktaki sıvı basıncını hafifletebilir. Paketli gıdalardaki gizli tuz miktarına dikkat etmek, ödem ve sıvı dengesizliğini önlemede faydalıdır.
• Stress Yönetimi: Stresli olduğumuzda adrenalin ve kortizol gibi hormonlar yükselir, kalp atış hızı artar ve solunum hızlanır. Bu da baş dönmesi ve dengesizlik yakınmalarına kapı aralar. Meditasyon, yoga, nefes egzersizleri veya doğada yürüyüş gibi teknikler, stres yönetimi için basit ama etkilidir. Gerekirse bir psikologla çalışmak da anksiyete kaynaklı baş dönmesini hafifletebilir.
• Ek tetikleyiciler: Kafein, özellikle yüksek miktarlarda alındığında “çarpıntı ve hızlı nefes alma” durumuna yol açar. Alkol ise sıvı-elektrolit dengesini bozmanın yanı sıra ertesi güne sarkan baş dönmesi ataklarına davetiye çıkarır. Sigara da damarları daraltarak beyin ve iç kulak kan akışını kötü etkiler. Bu yüzden nikotin, alkol ve kafein tüketimini azaltmak, denge problemlerini hafifletebilir.
• Egzersiz: Düzenli egzersiz, kalp-damar sağlığını korur, kas-iskelet sistemini güçlendirir ve kan dolaşımını iyileştirir. Hafif tempolu yürüyüşler, yüzme veya bisiklete binmek, baş dönmesine iyi gelecek genel sağlık yatırımlarıdır. Üstelik bu aktiviteler sırasında vücut, dengeyi sürekli küçük düzeltmelerle korumaya çalıştığı için vestibüler sistemi de dolaylı yoldan güçlendirir.

Baş dönmesi ataklarına yatkın olan kişiler, yataktan kalkarken veya hızlı pozisyon değiştirirken yavaş ve kontrollü davranmalıdır. Örneğin sabah uyanınca önce yatağın kenarında kısa bir süre oturup tansiyonu dengelemek, ardından ayağa kalkmak iyi bir önlemdir. Merdiven inip çıkarken trabzana tutunmak veya karanlık ortamlarda ışığı açarak ilerlemek de riskleri azaltır.

Dr. Ody. Emel Uğur

Dr. Audiologist Emel Uğur was born in 1982 in Çanakkale. She worked for 15 years at Istanbul Training and Research Hospital, specializing in Pediatric Audiology, Otologic Diseases, and Vestibular System Disorders. In 2015, she joined the Acıbadem Healthcare Group. She currently works as a Dr. Audiologist at Acıbadem Altunizade Hospital and also serves as a faculty member and program director of the Audiometry Department at Acıbadem University Vocational School of Health Services.