Doktor Odyolog Emel Uğur

Dr. Odyolog Emel Uğur 1982 Çanakkale doğumludur. İstanbul Eğitim ve Araştırma Hastanesinde 15 yıllık görev süresi boyunca ağırlıklı olarak Pediatrik Odyoloji ( Bebek ve Çocuklarda İşitme kayıpları), Otolojik hastalıklar (Kulak hastalıkları ve İşitme Sağlığı),  ve Vestibüler Sistem Hastalıkları ( Baş Dönmesi ve Dengesizlik) üzerine çalıştı. 2015 yılında Acıbadem Sağlık Grubu bünyesine katıldı.

Hakkımda

Gürültüye Bağlı İşitme Kaybı Nedir?

Gürültüye bağlı işitme kaybı, uzun süreli yüksek sese maruz kalma ya da ani şiddetli ses patlamaları sonucu iç kulaktaki tüylü hücrelerin zarar görmesiyle oluşur. Genellikle kalıcıdır ve en sık yüksek frekanslardaki seslerin duyulmasında zorluk şeklinde kendini gösterir. Fabrika ortamı, müzik konserleri, silah sesi veya yüksek sesli makineler bu kayba neden olabilir. Kulak koruyucu ekipman kullanımı ve düzenli işitme testleri, bu tür kayıpların önlenmesinde büyük rol oynar.

Gürültüye Bağlı İşitme Kaybına Ne Sebep Olur?

Gürültüye bağlı işitme kaybı yüksek ses düzeylerine maruz kalmanın neden olduğu bir sağlık sorunudur. İşitme kaybının oluşumu çeşitli faktörlere bağlıdır. Söz konusu kayıp geçici veya kalıcı  olabilir. Ayrıca  maruz kalınan ses düzeyine ve süresine  bağlı olarak değişir.

Mesleki gürültü maruziyeti:

• Madenler ve fabrikalar
• Demiryolu depoları
• İnşaat alanları
• Askeri üsler

Çevresel gürültü maruziyeti:

• Otoyollar
• Trenler ve uçaklar
• Gece kulüpleri ve spor alanları
• Atış poligonları

Bu maruziyetler kulak yapılarında hasara yol açarak işitme yeteneğini azaltır. Özellikle 85 dB ve üzeri sesler uzun süreli maruz kalındığında işitme kaybı kaçınılmaz hale gelir. Ses düzeyi yükseldikçe işitme kaybının kalıcı olma ihtimali daha da artar. Yüksek sesli müzik ve patlama gibi akut ses olayları da ciddi işitme zararlarına sebep olabilir. Bu tür zararlar genellikle aniden ortaya çıkar ve bazen geri dönüşümsüz olabilir.

Gürültüye bağlı işitme kaybını önlemek için maruziyetin azaltılması ve koruyucu önlemlerin alınması şarttır. Bu durum toplumun bu sorun hakkında daha fazla bilinçlendirilmesini gerektirir. İşitme sağlığını korumak için gerekli adımların atılması bireylerin ve sağlık kurumlarının sorumluluğundadır.

Gürültüye Bağlı İşitme Kaybı Ne Kadar Yaygındır?

Gürültüye Bağlı İşitme Kaybının (GBİK) kesin prevalansını belirlemek zor olsa da bu sağlık sorunu küresel ölçekte milyonlarca insanı etkiliyor. Dünya Sağlık Örgütü’nün tahminlerine göre yüksek sesle müzik gibi eğlence kaynaklarına maruz kalındığında işitme kaybı riski altında olan genç nüfus dikkat çekicidir. Özellikle 12 ila 35 yaş arasındaki bireyler bu risk grubuna girer. Ayrıca mesleki faktörlere bağlı olarak erkekler arasında GBİK daha fazla görülmektedir. Bu durum şu faktörlerle daha da pekişir:

• Düşük sosyoekonomik koşullarda yaşayanlar,
• Yüksek gürültü seviyelerine sürekli maruz kalan meslek grupları.

Kadınlar arasında ise hormonal faktörlerin işitme korumasında bir rol oynayabileceği düşünülüyor. Amerika Birleşik Devletleri’nde yapılan araştırmalar işitme kaybı yaşayan yetişkinlerin yaklaşık beşte birinin GBİK’ten etkilendiğini gösteriyor. Bu oran GBİK’in ülkede görülen en yaygın ikinci meslek hastalığı olduğunu ortaya koyuyor. Önlem alınmadığı takdirde bu oranların artması beklenmektedir.

Gürültüye Bağlı İşitme Kaybı Sırasında Kulakta Neler Olur?

Gürültüye bağlı işitme kaybı sürecinde kulakta bir dizi biyolojik ve mekanik olay gerçekleşir. Kulak ses dalgalarını alır ve bu sinyalleri sinir impulslarına dönüştürerek beyne iletir. Süreç dış kulaktan başlar ve iç kulağa kadar devam eder. Gürültü kulağın bu doğal işleyişini bozarak çeşitli hasarlara yol açabilir.

• Dış kulak ses dalgalarını toplar ve orta kulağa yönlendirir. Bu aşamada dış kulak yolu sesleri belirli bir frekans aralığında güçlendirir.
• Orta kulak ses dalgalarını mekanik enerjiye dönüştürür. Kulak zarı ve arkasındaki kemikçikler zinciri ses enerjisini iç kulağa iletmek üzere empedans eşleştirmesi yapar.
• İç kulakta ses dalgaları sıvı hareketlerine dönüşür. Bu sıvı hareketleri kokleadaki baziler membranı harekete geçirir ve ses dalgalarının frekansına bağlı olarak çeşitli tepkiler oluşturur.

Koklea ses dalgalarını elektrik sinyallerine çeviren ve beyne ileten sinir impulslarını üreten yapıdır. Gürültünün etkisiyle koklea üzerinde bir dizi hasar meydana gelir:

• Yüksek frekanslı sesler kokleanın bazal ucunda daha fazla hasara neden olurken düşük frekanslı sesler apikal ucunu etkiler.
• Sesin yüksek şiddeti iç tüylü hücrelerin üzerindeki basıncı artırır ve bu hücrelerin zarar görmesine yol açar.
• Aşırı ses yüklenmesi tüylü hücrelerin sinaptik bağlantıların da aşırı glutamat salınımına ve sonrasında hücre ölümüne sebep olur.
• Reaktif oksijen türlerinin birikmesi hücrelerin DNA’sına zarar vererek kalıcı işitme kaybına neden olabilir.

Bu süreçler işitme kaybının geçici veya kalıcı olmasına yol açar:

• Geçici eşik kayması kısa süreli yüksek ses maruziyeti sonrasında oluşur ve genellikle birkaç gün içinde düzelir.
• Kalıcı eşik kayması uzun süreli veya tekrarlanan yüksek ses maruziyeti sonucunda meydana gelir ve geri döndürülemez.

Gürültüye Bağlı İşitme Kaybı Oluşturabilecek Ortamlar Nelerdir?

Gürültüye bağlı işitme kaybı özellikle bazı ortamlarda daha sık rastlanan bir durumdur. Kulak zarına zarar verebilecek düzeydeki seslerin bulunduğu yerlerde işitme kaybı riski artar. Bu nedenle bazı ortamlar özellikle dikkat edilmesi gereken yerlerdir. Öncelikle iş yerleri özellikle sanayi tesisleri ve inşaat alanları gibi gürültü seviyesinin yüksek olduğu yerler büyük risk taşır. Bu tür ortamlarda çalışanların koruyucu kulaklık kullanmaları şarttır.

Ayrıca şehirlerde yaşayanlar için trafik gürültüsü de önemli bir tehlike kaynağıdır. Yoğun trafik akışının olduğu bölgelerde uzun süreli maruziyet işitme problemlerine yol açabilir. Dolayısıyla bu tür yerlerde yaşayanların da dikkatli olmaları gerekmektedir.

• Konserler ve stadyumlar gibi büyük etkinlik alanları yüksek desibel değerlerine sahip olabilir.
• Barlar ve gece kulüpleri genellikle yüksek müzik sesi nedeniyle riskli ortamlardır.
• Havalimanları ve demiryolu istasyonları gibi ulaşım merkezleri sürekli yüksek ses seviyesine maruz kalınan yerler arasındadır.

Gürültüye Bağlı İşitme Kaybı Nasıl Teşhis Edilir?

• Gürültüye Bağlı İşitme Kaybı (GBİK) teşhis süreci işitme odyoloji uzmanları tarafından dikkatli bir değerlendirme gerektirir. İlk olarak hastaların detaylı tıbbi geçmişi alınır ve işitme kaybının diğer potansiyel nedenleri ele alınır. Ardından spesifik odyolojik testler uygulanarak GBİK belirlenmeye çalışılır.
• Saf Ses Odyometrisi: Bu test işitme kaybının frekansına ve şiddetine dair önemli bilgiler sağlar. Özellikle 3 ile 6 kHz arasında görülen çentik GBİK için tipik bir işarettir. Bu çentik gürültü maruziyetinin bir sonucu olarak ortaya çıkar. Son olarak işitme kaybının derecesinin hesaplanması için şu adımlar takip edilir:

• Her bir kulak için 500 Hz ,1 kHz, 2 kHz ve 4 kHz frekanslarında işitme eşikleri belirlenir.
• Bu değerlerin aritmetik ortalaması alınır.

• Gürültüde İşitme Testi: İşitme cihazlarının etkinliğini ölçmek ve arka plan gürültüsüne karşı işitme kabiliyetini değerlendirmek için kullanılır.
• Konuşma Odyometrisi:
  • Konuşma alma eşiği (SRT) hastanın konuşmayı aldığı eşik düzeyini
  • Kelime tanıma puanı (WR/SDS) hastanın konuşmayı ayırt etme becerisini değerlendirir.

Bu testler işitme kaybının derecesini ve tipini anlamada kritik role sahiptir. Özellikle SRT ve SDS puanlarının normal odyometri sonuçlarına rağmen düşük çıkması GBİK’ın erken belirtileri arasında yer alır.

• Otoakustik Emisyonlar (OAE’ler): Koklea sağlığını objektif bir şekilde değerlendirmek için kullanılır. GBİK şüphesi olan hastalarda OAE testi yüksek duyarlılık ve özgüllük sunar.
• Beyinsapı Uyarılmış Yanıt Odyometrisi (BERA): İşitsel beyinsapı yanıtlarının analizi ile sinaptopati tespit edilir. Özellikle Gizli İşitme Kaybının tanısı için kullanılır.

Gürültüye Bağlı İşitme Kaybı Tedavisi Nasıldır?

Gürültüye bağlı işitme kaybının tedavisi mevcut teknoloji ve medikal bilgi ile sınırlıdır. İşitme kaybı kalıcı bir durum olduğundan mevcut tedavi yöntemleri hasarın yönetimine odaklanır. İlk olarak işitme cihazları işitme kaybı yaşayan bireyler için temel bir çözüm sunar. Bu cihazlar sesleri frekansa spesifik olarak yükselterek kullanıcının işitme kaybının telafi edilmesini sağlar. İşitme cihazlarının farklı türleri bulunur ve kişinin ihtiyacına göre ayarlanabilir.

Özellikle gürültü kaynaklı kulak çınlaması (Tinnitus)  problemi yaşayanlar için kulak çınlaması maskeleyiciler ve yeniden eğitim terapisi (Tinnitus Retraining Therapy- TRT), neuromodulation uygulamaları kullanılabilir. Kulak çınlaması maskeleyiciler çınlama sesini bastırmak için kullanılırken yeniden TRT beyinle kulak arasındaki işitsel bağlantıları güçlendirmeye yardımcı olur.

Ayrıca magnezyum ve vitaminler de hayvan çalışmalarında işitme kaybına karşı koruma göstermiştir:

• Vitamin A,
• Vitamin E,
• Vitamin C,
• Vitamin B12.

Gürültüye Bağlı İşitme Kaybında Komplikasyonlar Nelerdir?

Gürültüye bağlı işitme kaybı yalnızca işitsel sistemde değil genel sağlık durumunda da ciddi sorunlara yol açabilir. Kronik gürültü maruziyeti stres hormonlarının yükselmesine sebep olarak metabolik dengesizliklere neden olur. Bu durum uzun vadede kalp ve damar hastalıklarının riskini artırır. Ayrıca uykusuzluk ve dinlenme bozuklukları iş verimini düşürerek kazalara zemin hazırlar. Psikolojik etkiler de göz ardı edilemez:

• Depresyon
• Anksiyete bozukluğu
• Konsantrasyon eksikliği
• İlişkilerde gerginlik

Gürültüye Bağlı İşitme Kaybı Sorunu Nasıl Önlenir?

Gürültüye bağlı işitme kaybı özellikle yüksek ses düzeylerine maruz kalınan çalışma ortamlarında sıkça rastlanan bir sağlık sorunudur. İş yerlerinde sürekli olarak yüksek desibel düzeylerine maruz kalmak işitme kaybına yol açabilir. Bu durumun önüne geçmek için alınacak tedbirler büyük önem taşır. İşitme sağlığını korumak adına işverenler ve çalışanlar tarafından bazı önlemler alınmalıdır.

• Konser alanları havai fişek gösterileri ve benzeri yüksek sesli etkinliklere sıkça katılmaktan kaçınmak
• Bilinen yüksek ses düzeylerine sahip ortamlardan uzak durmak
• Yüksek sesle müzik dinlemekten sakınmak
• Gürültülü iş ortamlarında koruyucu ekipmanlar kullanmak

Sıkça Sorulan Sorular