Periferik vertigo, iç kulak kaynaklı baş dönmesi türüdür ve en sık görülen vertigo tiplerinden biridir. İç kulaktaki denge organının etkilenmesi sonucu ani ve şiddetli baş dönmesi, bulantı ve denge kaybı gelişir.
Benign paroksismal pozisyonel vertigo, Meniere hastalığı ve vestibüler nörit periferik vertigonun başlıca nedenlerindendir. Bu hastalıklarda iç kulaktaki kristal yer değişimi veya sıvı dengesizliği önemli rol oynar.
Periferik vertigo atakları genellikle kısa sürelidir ancak tekrarlayıcı olabilir. Hastalarda kulak çınlaması, dolgunluk hissi ve işitme kaybı da eşlik edebilir. Bu belirtiler tanının netleşmesine yardımcı olur.
Tedavide pozisyonel manevralar, ilaç tedavisi ve yaşam tarzı düzenlemeleri kullanılır. Uygun tedaviyle periferik vertigo kontrol altına alınabilir ve atakların şiddeti azaltılabilir. Düzenli takip hastalığın seyrini olumlu etkiler.
Periferik Vertigonun Nedenleri Nelerdir?
Periferik vertigonun nedenleri arasında çeşitli durumlar yer alır. Bu sağlık sorunları iç kulaktaki vestibüler sistemin işlev bozukluklarıyla ilişkilidir.
- BPPV
- Meniere Hastalığı
- Vestibüler Nörit
- Labirentit
- PPPD
en sık karşılaşılan periferik vertigolardandır.
- BPPV: İç kulaktaki yarım daire kanallarında küçük kalsiyum kristallerinin yer değiştirmesi ile başlayan Benign Paroksismal Pozisyonel Vertigo (BPPV) en sık rastlanan periferik vertigo nedenidir. Başın pozisyon değişiklikleriyle tetiklenir ve yoğun vertigo ataklarına neden olabilir.
- Meniere Hastalığı: İç kulakta anormal sıvı birikimiyle ilgilidir. Ataklar esnasında şiddetli vertigo, bulantı ve kusma en belirgin semptomlardır. İşitme kaybı ve kulak çınlaması da bu hastalığın diğer belirtileri arasındadır.
- Labirentit: Çoğunlukla viral enfeksiyonlar sonucunda iç kulaktaki labirentin iltihaplanmasıyla ortaya çıkar. Labirentitte ileri derecede sensörinöral (kalıcı) tipte işitme kaybı da eşlik eder.
- Vestibüler Nörit: Vestibüler sinirin iltihaplanmasıyla karakterize edilir ve genellikle işitme kaybı olmaksızın ani vertigo ile seyreder. Tedavi edilmezse bile kendiliğinden geriler ancak
Periferik Vertigo Ne Kadar Yaygındır?
Periferik vertigo dünya çapında önemli bir yaygınlığa sahiptir ve çeşitli formasyonları bulunur. Benign paroksismal pozisyonel vertigo (BPPV) bu kategorideki en yaygın vertigo türü olarak kabul edilir. Bu rahatsızlık periferik vertigo vakalarının yaklaşık yüzde altmışını temsil eder. Her yıl 100.000 kişi başına 10,7 ile 64 arasında insidans oranına sahiptir.
- Klinik ortamlarda vertigo vakalarının yaklaşık yüzde yirmi beşi BPPV’den kaynaklanır.
- BPPV’nin belirlenmesi sıklıkla yetersizdir. Bu nedenle BPPV hastalarının çoğu iyileşememekten veya yeterince iyileşememekten şikayetçidir.
- BPPV çeşitli varyantları olan bir durumdur. Uygulanacak prosedürler varyanta spesifik değişkenlik gösterir.
Ayrıca BPPV daha sık kadınlarda görülür. Özellikle yaşlı yetişkinlerde daha yaygındır. Posterior yarım daire kanalı en çok etkilenen bölgedir. Ancak horizontal ve anterior kanalları da etkileyebilir.
Vestibüler nörit ve Ménière hastalığı periferik vertigonun diğer yaygın nedenlerindendir. Ménière hastalığı her 100.000 kişide yaklaşık 190 kişiyi etkiler ve genellikle 40 ile 60 yaş arası bireylerde ortaya çıkar.
Yaş vertigonun görülme sıklığını belirleyen önemli bir faktördür. Yaşlılarda bu durum daha sık rastlanır ve düşme riskini artırarak sağlık üzerinde ciddi etkiler yaratır.
Periferik Vertigonun Belirtileri Nelerdir?
Periferik vertigo iç kulak veya vestibüler sinirle ilgili problemlerden kaynaklanır. Bu sağlık durumu çeşitli belirtilerle kendini gösterir. En belirgin belirti kişinin kendisinin veya çevresinin döndüğünü hissetmesidir. Bu dönme hissi beynin alması gereken normal dengesel bilgiler yerine yanlış sinyaller almasından kaynaklanır. Bu yanıltıcı sinyaller baş dönmesi ile sonuçlanır. Bu durum kişinin günlük aktivitelerini ve yaşam kalitesini olumsuz etkileyebilir. Ayrıca baş dönmesi şiddetli olduğunda veya uzun sürdüğünde bulantı ve kusma gibi belirtiler de görülebilir.
- Baş Dönmesi (Vertigo): Kişi hem kendisinin hem de çevresinin dönüyor olduğunu hisseder.
- Bulantı ve Kusma: Baş dönmesi bulantıyı tetikler ve şiddetli durumlarda kusmaya yol açabilir.
- Denge Sorunları: Hastalar yürürken veya ayakta dururken dengesizlik hisseder ve bazen bir yöne çekildiklerini fark ederler.
- İşitme Sorunları: İç kulaktaki sıvı dolu yapıların işlev bozukluğu sonucunda işitme kaybı kulak çınlaması veya kulakta dolgunluk hissi meydana gelebilir.
Periferik Vertigo Nasıl Teşhis Edilir?
- HINTS Muayenesi
Akut baş dönmesi olan hastalarda HINTS testi ilk uygulanması gereken testlerdendir. Basit bir yatak başı testi olmasına rağmen baş dönmesinin santral mi periferik mi olduğunu ayırt etmede özgüllüğü çok yüksektir. 3 farklı testten oluşan HINTS muayenesi testi baş dürtü testi (HIT) , nistagmus değerlendirmesi ve dikey şaşılık testini (Skew Deviation) içerir. MRI’ya göre daha hızlı sonuçlar sunar ve felç riskini dışlamada yüksek hassasiyet gösterir.
- Pozisyonel Nistagmus Araştırmlarları
Bu test BPPV’nin tanısında önemli bir adımdır. BU amaçla birden fazla test kullanılarak hem sağ kulak hem de sol kulakta kristal kayması bulguları olup olmadığı, varsa patterni araştırılır. Pozitif bir reaksiyon BPPV’nin varlığını işaret eder ve bu durumda belirli terapötik manevralar uygulanabilir.
- Baş Dürtü Testi (HIT)
Vestibüler-oküler refleksi değerlendiren bu test hızlı baş hareketleri sırasında görme yeteneğinin korunup korunmadığını test eder. Vestibüler nevrit gibi durumlarda bu refleks bozulmuş olabilir ve hasta sabit bir noktaya odaklanmakta zorlanır. Bu testin sonuçları periferik baş dönmesinin merkezi baş dönmesinden ayırt edilmesine yardımcı olur.
- Görüntüleme (BT veya MRI)
Yatak başı testlerinden elde edilen sonuçlar yetersiz kaldığında veya belirgin nörolojik bulgular mevcut olduğunda görüntüleme teknikleri devreye girer. BT taramaları acil durumları değerlendirmede hızlı bir çözüm sunarken MRI daha detaylı inceleme sağlar ve ince beyin lezyonlarını veya demiyelinizan hastalıkları saptamada daha etkilidir.
Periferik Vertigo Nasıl Tedavi Edilir?
Periferik vertigo tedavisi odyologların tanısal ve rehabilitatif yaklaşımlarını içerir. Öncelikle odyologlar vertigonun kaynağını belirlemek için çeşitli vestibüler fonksiyon testleri yapar. Bu testler sayesinde hastalığın iç kulaktan mı yoksa beyinle ilgili bir merkezi sorundan mı kaynaklandığı ayırt edilir. Tanısal yöntemler arasında ilk başvurulan yöntem genellikle videonistagmografidir.
Eğer bulgular BPPV lehine ise yeniden konumlandırma manevraları ilk ve en etkin çözümdür. Vertigo ile seyreden diğer periferik patolojilerde kullanılan rehabilitatif yöntemler şunlardır:
- Vestibüler rehabilitasyon terapisi (VRT): Bu terapi bakış stabilitesini iyileştirmeye postural kontrolü artırmaya ve baş dönmesi semptomlarını azaltmaya yönelik egzersizler içerir.
- Kişiselleştirilmiş egzersiz programları: Odyologlar hastanın durumuna özel olarak adaptasyon alışma ve ikame egzersizleri önerir. Bu egzersizler beyinin değişen vestibüler sinyallere uyum sağlamasına yardımcı olur.
Sıkça Sorulan Sorular
Periferik vertigoya en sık hangi hastalıklar neden olur?
Periferik vertigo genellikle benign paroksismal pozisyonel vertigo (BPPV), Meniere hastalığı, vestibüler nörit ve labirentit gibi iç kulak kaynaklı hastalıklardan kaynaklanır.
Periferik vertigo ile santral vertigo arasındaki farklar nelerdir?
Periferik vertigoda baş dönmesi şiddetli ama kısa sürelidir, kulak çınlaması ve işitme kaybı eşlik edebilir. Santral vertigoda ise denge kaybı daha belirgin ve nörolojik bulgular ön plandadır.
Periferik vertigo atağı sırasında hastalar ne tür belirtiler yaşar?
Ani başlayan şiddetli baş dönmesi, mide bulantısı, kusma, kulakta basınç hissi ve denge kaybı tipik belirtilerdir. Hareketle şikâyetler artar, istirahatle azalır.
Periferik vertigo hangi risk faktörleri ile ilişkilidir?
İç kulak enfeksiyonları, travma, migren, stres, tuzlu beslenme ve dolaşım bozuklukları periferik vertigo gelişme riskini artıran faktörler arasında yer alır.
Periferik vertigo ataklarını tetikleyen durumlar nelerdir?
Başın ani hareketleri, stres, uyku düzensizliği, fazla tuz tüketimi ve yüksek sese maruz kalma atakların başlamasında tetikleyici rol oynayabilir.
Periferik vertigo tanısı için hangi testler uygulanır?
Denge testleri, odyometri, timpanometri ve özellikle videonistagmografi kullanılır. Gerekli durumlarda manyetik rezonans görüntüleme ile merkezi nedenler dışlanır.
Periferik vertigo tedavisinde hangi ilaçlar tercih edilir?
Antivertijinöz ilaçlar, bulantı önleyiciler ve gerekirse diüretikler kullanılabilir. Ancak kalıcı çözüm için altta yatan nedenin tedavi edilmesi gerekir.
Periferik vertigo için hangi rehabilitasyon yöntemleri uygulanır?
Vestibüler rehabilitasyon egzersizleri, denge çalışmaları ve Epley manevrası gibi özel baş pozisyonlandırma teknikleri tedavide etkili şekilde kullanılır.
Periferik vertigo yaşam kalitesini nasıl etkiler?
Sürekli baş dönmesi ve dengesizlik iş, sosyal hayat ve günlük aktiviteleri zorlaştırır. Bu durum kaygı, yorgunluk ve sosyal izolasyona yol açabilir.
Periferik vertigo hastaları için yaşam tarzı önerileri nelerdir?
Tuz tüketimini azaltmak, düzenli uyumak, stresi kontrol etmek, alkol ve kafeinden kaçınmak atak sıklığını azaltabilir. Düzenli egzersiz de dengeyi güçlendirir.
Dr. Audiologist Emel Uğur was born in 1982 in Çanakkale. She worked for 15 years at Istanbul Training and Research Hospital, specializing in Pediatric Audiology, Otologic Diseases, and Vestibular System Disorders. In 2015, she joined the Acıbadem Healthcare Group. She currently works as a Dr. Audiologist at Acıbadem Altunizade Hospital and also serves as a faculty member and program director of the Audiometry Department at Acıbadem University Vocational School of Health Services.
İstanbul'daki Kliniğimizin Konumu